EMİR GÖROĞLİ DESTANI’NDA KUTSAL KUŞLAR

• Published in: Uluslararası uygur araştırmaları dergisi (Online) 2023-12, Vol.- (22), p.49-60
• Main Author: Kızılbuga, Nedim Mutlu
• Format: Article
• Language: English
• ISSN: 2458-827X; 2458-827X
• DOI: 10.46400/uygur.1287218

Türk topluluklarının gözünde kötüleri cezalandırıp yoksulları koruyan Köroğlu, eşitliğin ve adaletin bir sembolü olmuştur. Türk Dünyası’nın hemen her bölgesinde Köroğlu Destanı’nın muhtelif varyantları anlatılmaktadır. Günümüzde Şincang Özerk Bölgesi’nde yaşayan Uygur Türkleri arasında da “Emir Göroğli” adı ile bilinen bu destan, destancılar tarafından anlatılmaktadır. Emir Göroğli Destanı’nın da dâhil olduğu söz konusu destanın Doğu varyantı mitolojik ve Şamanist unsurlar bakımından Batı varyantına göre daha zengin bir içeriğe sahiptir. Özellikle destanda yer verilen can alıcı kartal ve devlet kuşu doğan gibi çeşitli motifler çevresinde önemli bir kutsal kuş kültü meydana gelmiştir. Metin merkezli olarak hazırlamış olduğumuz bu çalışmada giriş ve sonuç kısımlarının haricinde Uygur Türklerinin kuş kültleri özelindeki mitolojik ve Şamanist inanç unsurlarını devlet kuşu, Tanrısal güzellik sembolü kuş ve donuna girilen kuşlar olarak üç ayrı bölümde inceledik. Böylece Uygur Türkleri arasında anlatılagelen Emir Göroğli Destanı’nın içeriğinde yer verilen kutsal kuşlara ait kült inançları inceleyerek söz konusu kuşların Uygur Türkleri arasındaki algılanış biçimlerini göstermeyi amaçladık. Çalışmamız neticesinde “şunkar” gibi avcı bir kuşa sahip olmanın kut sahibi olmak, avcı kuşunu kaybetmenin kutu kaybetmek, avcı kuş ile avlanmanın bedeninde yaşam enerjisi barındırmak olduğu ve Tanrısal güzelliğin “karçuğa” ve “bâz” gibi avcı kuşlarla tasvir edildiği gibi sonuçlar elde edilmiştir.