XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti Karadeniz Köle Ticaretinde Batum Limanı

• Published in: Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 2023-12 (13), p.1450-1461
• Main Author: ORHANKAZİ, Sibel
• Format: Article
• Language: English
• ISSN: 2687-5675; 2687-5675
• DOI: 10.51531/korkutataturkiyat.1353211

Gürcistan’ın önemli şehirlerinden biri olan Batum, Osmanlı Devleti tarafından 1479’da ele geçirilmiş ve vergi ödenmemesi ile itaatsizlik gibi nedenlerden dolayı seferler düzenlenerek 1461’de tekrar alınmıştır. Batum, 1545 fethi sonrasında kısa süren bir hâkimiyetin ardından, ara seferlerle 1564’te yeniden Osmanlı Devleti idaresine alınmıştır. Batum, Osmanlı Devleti için fethedildiği tarihlerden itibaren zahire ve mühimmat naklinin sağlandığı, savunmada askerin konuşlandığı yerlerden biri olmuştur. Özellikle Kafkasya hâkimiyeti için bölgedeki devletlerin gerçekleştirdiği büyük savaşlarda hayatî rol oynamıştır. Batum tarihine, Batum hakkında ayrıntı veren arşiv kaynaklarına ve kroniklere bakıldığında buranın Kafkaslar ile Anadolu ve Karadeniz bölgelerine yapılan zarurî kaynakların alışveriş güzergâhı olmakla beraber esasında köle ticareti ile anılan önemli bir liman kenti olduğu açığa çıkmaktadır. Kafkasya ve Kafkasya’ya uzantısı olan Karadeniz kıyı limanlarından İstanbul’a ulaştırılan gemilerin çıkış noktasında olması, hatta her iki bölgenin neredeyse orta konumunda yer alması, Osmanlı çağında oldukça işlek ve büyük olan Trabzon limanına hem güzergâh hem de idarî açıdan bağlılığı Batum limanının her daim hareketli olmasını sağlamıştır. Batum şehri, Osmanlı hâkimiyeti içerisinde küçük bir yerleşim yeri olarak teşekkül etse de özellikle buradaki köle ticareti hem tebaayı hem de devleti kalkındırmıştır. Ancak Batum’un Kafkasya köle ticaretindeki rolü ile askerî sevkiyatın yapıldığı limanlar arasında yer alması burada güvenliğin üst düzeyde olmasını gerektirmiştir. Osmanlı arşivinde bu hususla alakalı yüzlerce kayıt mevcuttur. Çalışmada bu kayıtlardan yararlanılarak Batum ve Batum limanının Osmanlı devleti açısından önemi ve bilhassa köle ticareti irdelenmiştir. Batumi, one of the most significant cities of Georgia, was captured by the Ottoman Empire in 1479 and was recaptured in 1461 by organizing expeditions due to reasons such as non-payment of taxes and disobedience. After a short period of rule following its conquest in 1545, Batumi was re-captured by the Ottoman Empire in 1564 with interim campaigns. Since its conquest, Batumi has been one of the places for the Ottoman Empire to transport supplies and armaments and to deploy troops in defense. It played a vital role especially in the great wars fought by the states in the region for the domination of the Caucasus. When we look at the history of Batumi, archival sources and chronicles that give details abo