Osmanlı Maârif Nâzırlarının Tayinleri

• Published in: Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 2024-06
• Main Author: Şimşek, Yusuf Sabri
• Format: Article
• Language: English
• ISSN: 2687-5675; 2687-5675
• DOI: 10.51531/korkutataturkiyat.1484763

Modernleşme sürecinde Osmanlı Devleti’nde güçlü nezaretler ortaya çıkmıştır. Dönemin özelliklerini yansıtan bu kurumların yöneticileri seçilirken, önceki dönemlerden farklı tercihler yapılmıştır. Avrupa merkezci birçok kaynakta, dönemin tayinlerinin rasyonel kriterler ve liyakat gözetilmeden yapıldığına dair bir anlatı vardır. Bahsi geçen anlatılar geç dönem Osmanlı çalışmalarını etkilemiştir. Çalışmamız bahsi geçen anlatıları değerlendirerek, dönemin tayinlerini incelemektedir. Tayinleri ise Maârif-i Umûmiye Nezâreti üzerinden araştırmaktadır. Maârif-i Umûmiye Nezâretinin seçilmesinin sebebi, modernleşme sürecinde eğitimin öne çıkmış olmasıdır. Sonuç olarak, Altmış beş yıl boyunca Osmanlı Devleti’nin modern eğitimini yöneten nezâretin tepe nokta yöneticileri olan maârif nâzırlarının tayinleri önem kazanmaktadır. Nezâret 39 farklı nâzır tarafından idare edilmiştir. Nâzırlar toplam 64 kez tayin edilmişlerdir. Bir kez görev yapan nazırlar olduğu gibi, yedi defa tayin edilenler de vardır. Nâzırların tayinlerini incelerken nitel ve prosopografik yöntem kullanıldı. Tayinler sadakat, yurt dışı tecrübesi, yaşlar, eğitim tecrübeleri, bürokrasi ve finans becerileri üzerinden değerlendirildi. Tayinlerin farklı dönemlerde farklı sebepler sonucu gerçekleştiği tespit edildi. Tanzimat, II. Abdülhamid, II. Meşrutiyet ve işgal dönemi nazırlarının tayin gerekçelerinin birbirinden farklılaştığı anlaşıldı. Bu yönüyle araştırmanın, Osmanlı eğitim tarihi çalışmalarının, maârif nâzırlarını konu edinen araştırmaların ve Maârif Nezâreti incelemelerinin üzerinde etkili olması beklenmektedir.