מהתנחלות בשטחים להתנחלות בלבבות: אתנו־ג‘נטריפיקציה בעיר המעורבת

• Published in: סוציולוגיה ישראלית 2024-02, Vol.כ"ה (1), p.77-105
• Format: Article
• Language: Hebrew
• Subjects: מאמרים / Articles / المقالات
• ISSN: 1565-1495

ההתנתקות מרצועת עזה נחוותה כמשבר עמוק בתנועת ההתיישבות הדתית־לאומית, והובילה לשינוי פרדיגמה — מהתנחלות בשטחים מעבר לקו הירוק ל״התנחלות בלבבות״ באמצעות הקמת גרעינים תורניים. גרעינים אלו מבקשים להרחיב את פרויקט ״חיזוק הזהות היהודית״ לתחום הערים המעורבות בלב הארץ. מאמר זה מתבסס על סדרת ראיונות שנערכו ביפו בחורף 2020, כחמישה חודשים לפני פרוץ אירועי 2021. הניתוח פורש את ההקשר הסוציולוגי שבו פועל הגרעין התורני ביפו מאז הקמתו ב־2007. אנו טוענים כי השחקנים הפעילים מהווים טיפוס חברתי חדש — ג׳נטריפיקטור לאומי, המובחן הן מן הג׳נטריפיקטור הליברלי הן מן המתנחל ביישובים מחוץ לגבולות הקו הירוק. חברי הגרעין התורני מאמצים מרפרטואר ההתחדשות העירונית את העמדה הניאו־ליברלית הרואה בשולי העיר מרחב הזדמנויות מגוּון של מעורבות חברתית והגשמה עצמית, אבל ממלאים אותו בתוכן א־ליברלי של ריבונות יהודית מדירה. דפוס כלאיים זה משקף תהליכי הפרטה ומסחור של המרחב העירוני ומגמות של רדיקליזציה לאומית הרווחות בחברה היהודית בישראל. ادّت احداث إخلاء قطاع غزة من المستوطنين إلى أزمة عميقة داخل حركة الاستيطان القومية الدينية ونقلة نوعية تتمثّل في إنشاء نواة توراتية جديدة تعمل على "تعزيز الهوية اليهودية" في المدن المختلطة. يستند هذا المقال إلى سلسلة مقابلات أُجريت مع بعض النشطاء في مدينة يافا في شتاء عام 2020 ، أي قبل نحو خمسة أشهر من اندلاع احداث عام 2021 . وتشير الدراسة الى السياق الاجتماعي الذي تعمل فيه النواة التوراتية في يافا منذ تأسيسها عام 2007 . نحن ندعي أن هؤلاء النشطاء يشكلون نمطًا اجتماعيًا جديدًا – ما يُسمى بالاستطباق القومي او العرقي، المختلف عن الاستطباق الليبرالي والاستيطاني خارج الخط الأخضر. يتخذ أعضاء النواة التوراتية ضواحي المدينة المختلطة كمساحة للقيام بنشاطهم الاجتماعي الليبرالي وتحقيق ذاتهم، لكنهم يمارسون فيها طقوس وفعاليات غير ليبرالية ذو سيادة يهودية اقصائية. يشير هذا النمط الهجين الى عمليات خصخصة وتسويق الفضاء الحضري وتصاعد التطرف القومي السائد داخل المجتمع اليهودي في إسرائيل. In 2007, the Urban Religious Settlements project in Jaffa was established. Against the Israeli disengagement from Gaza, which was experienced as a deep crisis in the national-religious settlement movement, we point to new sites of political, social and spatial action. The paradigm change from settling in the Occupied Territories to “Settling in the Hearts” seeks to expand the Judaization project to mixed cities in the heart of the country. This article is based on a series of interviews and observations conducted in the winter of 2020, about five months before the outbreak of the violence events of May 2021. The analysis details the sociological and geographical context in which the Garin Torani operates