Pehlevî dilinde yaşayan en eski kahramanlık anlatısı: Yâdgâr-i Zerîrân

• Published in: İran Çalışmaları Dergisi = Journal of Iranian Studies 2019-01, Vol.3 (2), p.105-137
• Main Author: Özoğlu,Oğuzhan
• Format: Article
• Language: eng ; tur
• Subjects: Aile & Sosyal Politikalar; Ambiguity; Din Bilimleri; Edebiyat; Heroism & heroes; İktisat & İşletme & Finans; Kültür & Sanat; Narratives; Researchers; Siyasal Bilimler; Tarih; Translation; Zoroaster (628?-551? BC); Zoroastrianism
• ISSN: 2536-5029; 2651-4370
• DOI: 10.33201/iranian.594633

Yâdgâr-i Zerîrân (Ayādgār ī Zarērān), Keyanî hükümdarı Viştasp’ın Zerdüştîliğe intisabı nedeniyle Hunlar ile Keyanîler arasında yaşanan savaşı konu edinmektedir. Bu eser, Pehlevi dilinde günümüze ulaşmış en eski kahramanlık anlatısıdır. Bir taziyename olan Yâdgâr-i Zerîrân’ın Partça bir metne dayandığı düşünülmektedir. Sasaniler döneminde başlayan derleme faaliyetleri esnasında Sasani Pehlevicesine çevrilmiştir; buna rağmen metinde, Partçanın izi görülmektedir. Yâdgâr-i Zerîrân’ın bir şiirden çevrilmiş olduğu düşüncesi ise daha fazla kanıt gerektirmektedir. Hudayiname/şehname türü eserlere ve özellikle Dakikî’nin Geştaspnâmesine ve Firdevsî’nin Şehnamesine ilham veren bu eserde, Zerdüşt’e hiç atıf yapılmaması ilgi çekicidir. 346 satır ve 114 bent şeklinde Mihrâbân Keyhüsrev’in yazmaları (MK Kodeksi) arasında günümüze ulaşan eserin, farklı dillerde birçok çevirisi bulunmaktadır. Bu makalede, Yâdgâr-i Zerîrân’ın tarihlendirilmesi tartışılmış, eser ve kahramanları tanıtılmış, eserin Pehleviceden çevirisi araştırmacılara sunulmuş ve diğer çeviriler ile karşılaştırma yapılmıştır. Bu karşılaştırma ile araştırmacıların, metindeki müphem ifadeleri nasıl yorumladığı gösterilmiştir. Makale, Türkiye’deki Sasani kültürü araştırmacılarına, Pehlevî dilindeki en eski kahramanlık anlatısını tanıtmayı amaçlamaktadır. Metinde geçen dini kavramlar ve semboller, Zerdüştîlik araştırmalarına katkı sağlamak amacıyla ayrıca değerlendirilmiştir.