İdealizm ve Realizmin Birbirini Tenkidi: Rasyonel Temellendirmeler Ekseninde Bir Karşılaştırma

• Published in: Mîzânü'l-hak Islami Ilimler Dergisi 2024-06 (18), p.311-340
• Main Author: Bakış, Mehmet Latif
• Format: Article
• Language: eng ; tur
• Subjects: Hobbes, Thomas (1588-1679); Idealism; Locke, John (1632-1704); Realism
• ISSN: 2149-9896; 2636-8161
• DOI: 10.47502/mizan.1461252

İdealizm ve realizm, felsefede uzun süredir tartışılan ve çeşitli düşünce ekollerinin çözüm üretmesini sağlayan iki önemli akımdır. Her ikisi de insanın dünyayı algılamasına ve anlama biçimine odaklanırken, farklı yaklaşımlar ve vurgular sunar. Bu çalışma da idealizm ve gerçekçilik arasındaki temel farklılıkları ele almakta ve birinin diğerini nasıl eleştirdiğini incelemektedir. Konu ele alınırken temel kavramlar, güçlü ve zayıf yanları, savunucuları veya temsilcileri de ortaya konmak suretiyle bir mukayese yapılmaya çalışılmaktadır. Keza konu irdelenirken Sosyal Bilimler sahasının değerlendirme kriterlerinden olan temellendirme, bağlam oluşturma ve sürdürülebilirlik ilkeleri eksen olarak belirlenmektedir. Böylece rasyonel bir değerlendirme yapmak suretiyle bilimsel faaliyetin tutarlılığına dikkat edilmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla gerçeklik ve algı bağlamında Kantçı perspektifin sunduğu bir tavır alışla noumen-fenomen ayrımı ve etkileşimi üzerinde de durularak “gerçeklik”, “doğruluk” ve “hakikat”ın duyu, deneyim ve insan zihni ile ilişkisi de kurulmaya çalışılmaktadır. Böylece tüm bu incelemede “bilgi”nin neliği ve kaynağı da serimlenmeye çalışılmaktadır. Zira bilginin ne olduğu ve doğası hakkında ileri sürülen görüş, konunun seyrini baştan belirlemektedir. Söz gelimi, İdealizmin Platoncu bir akli sabiteye dayandırılmasının konuyu götüreceği mecra ile Hume, Locke ve Hobbes’un realist yaklaşımlarının düşünceyi vardıracağı mecra birbirlerinden oldukça farklılıklar arz etmektedir. Dolayısıyla her iki akım rasyonel ilkeler çerçevesinde irdelenmek suretiyle, iki akımın birbirini tenkidinde hangisinin daha doğru ve uygulanabilir olduğu ve hangisinin iç tutarlılık ve bütünsellik açısından daha sürdürülebilir olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır.