Efekt zwierciadła: W poszukiwaniu widza Calderonowskiego theatrum mundi

• Published in: Pamiętnik teatralny 2016-09, Vol.65 (3), p.81-102
• Main Author: Baczyńska, Beata
• Format: Article
• Language: English
• Subjects: drama history; metatheater; pedro calderón de la barca; spanish drama 1600-1700; theatrum mundi
• ISSN: 0031-0522; 2658-2899
• DOI: 10.36744/pt.2102

Artykuł koncentruje się na metaforze theatrum mundi u Calderóna, rozpatrywanej w kontekście debaty dotyczącej metateatralnego wymiaru jego sztuk. Omówiono badania na ten temat poprzedzające teorię metateatru Lionela Abla (Ernst R. Curtius, Walter Benjamin, Jean Jacquot), a także późniejszą debatę na temat metateatru wśród hiszpańskich badaczy Złotego Wieku i jej implikacje dla badań nad komedią (Henryk Ziomek, Catherine Larson, Thomas A. O'Connor, F.P. Casa, Urszula Aszyk, Katarzyna Mroczkowska-Brand, Jonathan Thacker, Graciela Balestrino, Kasia Lech). Koncepcja metateatru Sławomira Świontka zostaje zastosowana do analizy La vida es sueño i El gran teatro del mundo, które okazują się paradygmatycznymi i wzorcowymi spektaklami metateatralnymi. Autorka omawia metawypowiedzeniowe właściwości dialogu dramatycznego i jego samozwrotność u Calderóna i podkreśla znaczenie efektu mise en abyme implikowanego przez wyraźnie autorefleksyjne cechy sztuk. Wykorzystanie środków metateatralnych można zaobserwować w całej twórczości dramaturga, w komediach (La vida es sueño i Amor, honor y poder), autos sacramentales (El gran teatro del mundo i La protestación de la fe), a także entremés (El toreador) i mojiganga (Mundinovo, Las visiones de la muerte). Wynikająca z tego metateatralna jakość, osiągnięta dzięki skupieniu się Calderóna na relacjach widz-aktor i rzeczywistość-fikcja, pozwala widzom spojrzeć w lustro teatru, aby zobaczyć reprodukujące się własne odbicia, czyli teatr świata.