The Deist Influences on Tanzimat Poetry in the Context of Transformative Western Paradigms / Batılı Paradigmaların Dönüştürücülüğü Bağlamında Tanzimat Şiirinde Deist Etkiler

• Published in: Humanitas 2019-01, Vol.7 (14), p.296
• Main Author: Gökmen, Ümmühan
• Format: Article
• Language: Turkish
• Subjects: Context; Deism; Ideology; Literature; Philosophy; Poetry; Turkish literature
• ISSN: 2147-088X; 2645-8837
• DOI: 10.20304/humanitas.554807

The relationship between literature, especially poetry, and philosophy dates back to archaic times. It is a key to observe how the paradigm shifts in philosophy can transform the poet's persona and the content of the poems. Scientific and philosophical developments in the West induced individual and social paradigms to reshape. This transformation, with the declaration of Tanzimat, has changed the way of individuals' positioning themselves with society and existence. Impacts of the change first observed in the poetry which had been the main communication tool of the Ottoman literature for centuries. In this context, one of the salient transformation in poems during the Tanzimat Reform Era was the reflection of deist ideas on the content of the writings. This study aims to establish the impact of deist ideology on poems of Ottoman society during the Tanzimat period which were influenced by the paradigm shifts in the Western philosophical developments. Genelde edebiyatın, özelde şiirin felsefeyle ilişkisinin kadim zamanlara dayandığı bilinmektedir. Bu ilişki, felsefede meydana gelen paradigma değişimlerinin şair personasını ve şiirin içeriğini nasıl dönüştürdüğünü gözlemlemeyi mümkün kılmaktadır. Rönesans’la artan ve Aydınlanma ile devam eden bilimsel ve düşünsel gelişmeler Batı’da bireysel ve toplumsal pek çok alanda paradigma değişimlerine sebep olmuştur. Aydınlanma ile bu süreç gelişerek din merkezli toplumsal yapıyı akıl merkezli hâle getirmiştir. Batı'daki gelişmelerin Osmanlı toplumunda da geleneksel yaşayış ve düşünüş tarzlarını dönüştürmeye başladığı görülür. Tanzimat'ın ilanı ile hız kazanan bu süreçle birlikte bireyin varlıkla, toplumla ve kendisiyle ilişkisini konumlandırmasında önemli ölçülerde farklılaşmalar meydana gelir. Değişimin Osmanlı edebiyat sahasındaki etkileri, ilk olarak yüzyıllar boyu en önemli ifade aracı olan şiirde kendini göstermiştir. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi Türk şiirinde dikkat çeken farklılaşmalardan biri de deist düşüncenin şiirin içeriğindeki yansımalarıdır. Bu çalışma, Batı felsefesinin Osmanlı düşünce dünyasında meydana getirdiği paradigma değişimleri bağlamında Tanzimat şiirindeki deist etkileri tespit etmeyi amaçlamaktadır.