İSKENDER PAŞA’NIN SARAYBOSNA’DAKİ ZAVİYE VAKFI’NIN FİNANSAL DURUM TABLOSU (1807-1821)

• Published in: Öneri 2021-07, Vol.16 (56), p.498
• Main Author: ARSLANBOĞA, Kadir
• Format: Article
• Language: eng ; tur
• Subjects: Bureaucrats; Cities; Farms; Floods; Fountains; Gardens & gardening; Registration; Resource allocation; Rivers
• ISSN: 1300-0845; 2147-5377
• DOI: 10.14783/maruoneri.888290

Osmanlı Devleti’nde özel şahıslar ile bürokratların kurmuş olduğu vakıflar iktisadi ve sosyal açıdan birçok toplumsal görevi yerine getirmekteydi. Bürokratlar, özellikle de Balkanlar’da fetihten sonra bulundukları bölgenin idarecileri o şehrin kalkınması açısından gerek kendi gelirlerini gerekse de devletten kendilerine kuracakları vakıflar için tahsis edilen gelirleri toplum yararına adamışlardır. Fatih Sultan Mehmet ve II. Beyazıt dönemlerinin önemli eşhasından olan ve Vezir, Rumeli Beylerbeyliği ve Bosna Sancakbeyliği görevlerinde bulunan İskender Paşa da başta şehrin su ihtiyacının karşılanması olmak üzere Bosna’da vakıf kurmuştur. Nehirlerin sularını şehrin muhtelif bölgelerine yönlendirmiş, çeşmeler, köprü, Nakşibendi Tekkesi, imaret, misafirhane, kervansaray ve saray inşa ettirmiştir. İnşa edilen bu yapı ve müesseselerin faaliyetlerinin devamı içinde çiftlikler, bahçeler, yoncalıklar ve değirmenler vakfetmiştir. Vakıflar açısından tescil belgesi hüviyetindeki vakfiye ile evkaf muhasebe bilançoları önem arzetmektedir. İskender Paşa Vakfı’nın vakfiyesi günümüze ulaşamamıştır. Ancak vakıf muhasebesi olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivinde 1807-1821 yılları arasındaki süreyi ihtiva eden bir arşiv defteri bulunmaktadır. Çalışmada bu arşiv defterinden elde edilen bilgiler ışığında vakfın finansal durumu incelenmiştir. Olağan süreçte vakfın gelirlerinin giderlerini karşıladığı, ancak 1815 yılında yaşanan nehir taşkınlarının vakfın inşa ettiği birimlere zarar verdiği anlaşılmaktadır. Yıkılan birimlerin yeniden inşası, vakfın devam eden yıllarda bir mali daralmaya gitmesine sebebiyet vermiştir.