Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking

• Published in: Cumhuriyet ilahiyat dergisi 2023-06, Vol.27 (1), p.281-296
• Main Authors: Şahin, Meryem, Ahmedi, Büşra Kılıç, Gültekin, Mücahit
• Format: Article
• Language: Turkish
• Subjects: Arabic language; Arabic literature; Beliefs; Cognition & reasoning; Cognitive style; College students; Critical thinking; Generalization; Individual differences; Islam; Literary criticism; Motivation; Religion; Religious literature; Sociocultural factors; Statistical analysis
• ISSN: 2528-9861; 2528-987X
• DOI: 10.18505/cuid.1238218

Dindarlık yaşantısı bireyin hayatına önemli ölçüde etki etmekte; duygu, düşünce ve davranışlarını yönlendirebilmektedir. Bu bakımdan dini yönelimle ilişkisi incelenen konulardan biri de "biliş" konusudur. Diǧer taraftan düşünme stilleri hakkında Müslüman örneklemlerde yapılan çalışmaların oldukça sınırlı olduǧu görülmektedir. En çok arzu edilen beceriler arasında gösterilen eleştirel düşünme, genel olarak bireyin ne yapacaǧına ve neye inanacaǧına karar vermesi için analitik, deǧerlendirmeye yönelik, bilinçli yargılarda bulunması olarak ele alınmaktadır. İkili düşünme ise olay, olgu ya da durumları "ya hep ya hiç", "doǧru ya da yanlış", "iyi ya da kötü", şeklinde ikiye ayıran genelleyici, kutuplaştırıcı bir düşünme biçimidir. Literatür dini inanç ve kurumların bilgi edinme sürecini etkilediǧini göstermekte, dindarlıǧın çoǧunlukla dogmatik özellik olarak ele alınan ikili düşünmeyle ilişkili olduǧu öne sürülmektedir. Bununla birlikte bilişsel kategorileri olumlu ve olumsuz deǧişkenlerle ilişkilendirmek tartışmalıdır. Bu çalışmada dini motivasyonun bireyin düşünme şekli ile ilişkisi incelenmiş; bu baǧlamda dini motivasyon ile eleştirel düşünme, ikili düşünme deǧişkenleri arasındaki ilişkiler anlaşılmaya çalışılmıştır. Nicel desende tasarlanan bu araştırmanın örneklemi Afyon Kocatepe Üniversitesi'nin çeşitli bölümlerinde öǧrenim gören 365 öǧrenciden oluşmaktadır. Veriler sosyo-demografik bilgi formu, İçsel Dini Motivasyon Ölçeǧi, Eleştirel Düşünme Eǧilimi Ölçeǧi ve İkili Düşünme Ölçeǧi kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler SPSS 28 programıyla çözümlenmiş, bu süreçte sürekli deǧişkenler arasındaki ilişkinin yönünü ve derecesini saptamak amacıyla pearson korelasyon analizi ve basit doǧrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Ele alınan deǧişkenler arasında aracı deǧişken etkisinin analizi için Hayes'in SPSS uyumlu PROCESS makrosu kullanılmıştır. Araştırmada içsel dini motivasyon ile ikili düşünme arasında düşük düzeyde (r = ,15, p